Tο λυρικό θέατρο και η μουσική σαλονιού στον ελληνόφωνο περιοδικό τύπο του 19ου αιώνα

Το λυρικό θέατρο κατέχει κεντρική θέση στην πολιτιστική ζωή του 19ου αιώνα. Είναι το πρώτο και το κυρίαρχο σκηνικό είδος του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Για τους προγόνους μας το θέατρο ταυτιζόταν με την όπερα, ενώ ο όρος «ηθοποιός» δεν χαρακτήριζε μόνο τον δραματικό καλλιτέχνη, αλλά και τον λυρικό ερμηνευτή, τον τραγουδιστή του μελοδράματος. Η ιταλική όπερα και στη συνέχεια η γαλλική όπερα και οπερέτα έδειξε στις πρώτες γενιές των νεόκοπων αστών τι σημαίνει θέατρο, σκηνική πράξη, παράσταση, σκηνική ερμηνεία, υποκριτικό ύφος, θεατρικότητα. Σε παράλληλη ανάπτυξη με το λυρικό θέατρο διαδόθηκε η μουσική σαλονιού στα ελληνόφωνα αστικά κέντρα. Ο όρος «μουσική σαλονιού» έχει καθιερωθεί για να περιγράψει τη μουσική που πλαισίωνε τις ιδιωτικές βραδινές συναντήσεις στα αστικά σαλόνια του 19ου αιώνα. Το ρεπερτόριο αυτό περιελάμβανε κυρίως μορφές φωνητικής και πιανιστικής μουσικής, παραφράσεις από οπερατικά έργα και δημοφιλή σολιστικά είδη, καθώς και πολυάριθμους χορούς. Το είδος αυτό εν τη γενέσει του συνδέθηκε με το γυναικείο φύλο, αλλά και το πιάνο, το κατ’ εξοχήν μουσικό όργανο της ρομαντικής εποχής. Η εισήγηση αυτή εξετάζει την παρουσία του λυρικού θεάτρου και της μουσικής σαλονιού στα περιοδικά ποικίλης ύλης του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο της ειδικής έρευνας που πραγματοποιείται ως μέρος του Προγράμματος «Χρυσαλλίς». Ο περιοδικός τύπος του 19ου αιώνα κρύβει μέσα στις σελίδες του μία μεγάλης αξίας παρακαταθήκη της ελληνικής μουσικοθεατρικής δημιουργίας, την οποία σε μεγάλο βαθμό αγνοούσε η σημερινή μουσικολογική και θεατρολογική έρευνα. Πρόκειται για υλικό ιδιαίτερης ποικιλομορφίας, εκτεινόμενο από την απλή ειδησεογραφία ή τον κριτικό σχολιασμό της εποχικής καλλιτεχνικής κίνησης έως τη δημοσίευση πρωτότυπων, συχνά άγνωστων και μη καταγεγραμμένων μουσικών και λυρικών έργων, που συμπληρώνουν τις βιογραφίες και εργογραφίες Ελλήνων δημιουργών.